Van T-Ford tot koffie: de opkomst van massamaatwerk

In de afgelopen honderd jaar zijn de keuzemogelijkheden van consumenten aanzienlijk toegenomen. Aan het begin van de 20e eeuw introduceerde Henry Ford zijn beroemde T-Ford[1], de eerste auto die in massa werd geproduceerd op een bewegende productielijn. Het model was verkrijgbaar in elke gewenste kleur - als het maar zwart was.

In de loop der tijd raakten consumenten gewend aan het kopen van goederen met standaardspecificaties, bijvoorbeeld kleding in verschillende maten en kleuren. Maar in de 21e eeuw hebben consumenten de mogelijkheid om producten of diensten vrijwel geheel aan hun wensen te laten aanpassen, of het nu gaat om een computer, een smartphone of een paar sportschoenen. Deze paradigmaverschuiving is veroorzaakt door de volutie van de consumenten zelf en de vereisten die aanzienlijk uiteen zijn gaan lopen van klant tot klant, behalve slechts van gebied tot gebied. 

De nieuwe grens

We laten de eeuw van de massaproductie achter ons en gaan nu het tijdperk van massamaatwerk binnen, zowel in de productie- als dienstensector. Centraal daarbij staat een enorme toename in variëteit en maatwerkopties, zonder de bijbehorende kostentoename. Het hoogtepunt zou liggen in de massaproductie van individueel aangepaste goederen en diensten. In de reële wereld creëert het strategische concurrentievoordelen en economische waarde.

De opkomst van massamaatwerk is versneld doordat millennials met het internet zijn opgegroeid en gewend zijn aan de gepersonaliseerde levering van informatie, en een vergelijkbare ervaring verwachten van gepersonaliseerde producten. De trend is al doorgedrongen tot de hoofdstraat; we gaan niet meer naar een café voor een kop koffie maar naar een koffiebar voor een primo soja latte met vanille.

Massamaatwerk kan worden omschreven als “de mogelijkheid om een relatief groot aantal productopties te fabriceren voor een relatief grote markt (of een groep nichemarkten) die maatwerk verlangt zonder concessies ten aanzien van kosten, levering en kwaliteit”[2].

Het is in essentie een samenwerkingsverband tussen klanten en producenten, die verschillende prioriteiten hebben en samen moeten zoeken naar oplossingen die, binnen de maatwerkmogelijkheden van een producent, zo veel mogelijk aansluiten bij de individuele klantbehoeften.

In veel commerciële sectoren, of het nu gaat om detailhandel, dienstverlening, technologie of productie, worden de voorkeuren van consumenten inmiddels zeer serieus genomen.

Het belang van technologie

Een van de grootste belemmeringen voor organisaties is dat ze massamaatwerk moeten bieden met een beheersbare kostenstructuur, terwijl elk maatwerkproduct dat van de productielijn rolt een optimale kwaliteit moet hebben. Technologie speelt hierbij een essentiële rol.

Massamaatwerk vereist flexibele, computerondersteunde productiesystemen voor de vervaardiging van individueel toegesneden producten. Zulke systemen combineren de lage kosten per eenheid van massaproductieprocessen met de flexibiliteit van maatwerk.

Software versus hardware

Voor de productie van artikelen met geïndividualiseerde kenmerken zijn vaak softwarematige innovaties vereist. De fysieke systemen zijn in veel gevallen aanpasbaar op basis van een aantal voorgedefinieerde opties waaruit de klant kan kiezen, bijvoorbeeld door middel van een productconfigurator.  Maar van de code in de softwarecomponent zullen waarschijnlijk meerdere versies nodig zijn.

Massamaatwerk vereist bovendien een enorme flexibiliteit binnen de volledige toeleveringsketen, niet alleen in de productiefaciliteit zelf. Hiervoor moeten alle elementen met elkaar zijn verbonden en veilig met elkaar kunnen communiceren via het internet der dingen (Internet of Things, IoT).

De noodzaak van testen

De veelheid aan productvariaties die bij massamaatwerkproductieprocessen ontstaat, maakt robuuste processen voor het testen van software in alle onderdelen van de toeleveringsketen noodzakelijk. Conventionele maakbedrijven weten al hoe ze de fysieke eigenschappen van hun producten moeten testen. Bij massamaatwerk komt echter de software centraal te staan, en veel bedrijven hebben geen ervaring met het testen van de software die in hun producten is geïntegreerd, andere software in hun leveringsketen en externe gegevensbronnen.

Het is een belangrijke stap. Door de toegenomen variëteit van massamaatwerk neemt ook het aantal potentiële storingen toe. Het alternatief is het op de markt brengen van ongeteste producten. Dit zou slechts beschamend kunnen zijn, maar kan in het ergste geval ook resulteren in boetes en ernstige reputatieschade voor het bedrijf. 

Het machtsevenwicht

Het tijdperk waarin grote bedrijven dicteerden wat consumenten nodig hadden, is voorbij. Het machtsevenwicht is voor altijd verschoven. Tegenwoordig moeten flexibele, vooruitstrevende bedrijven zich richten op de wensen van hun klanten als ze de concurrentie voor willen blijven. Aangezien de smaak van consumenten doorlopend zal blijven veranderen, moet massamaatwerk een centrale plaats blijven innemen in bedrijfsstrategieën en worden ondersteund door strenge en regelmatige kwaliteitsbewakingsprocessen.

Colin Bull, Principal Consultant Manufacturing & Product Development bij SQS

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Ford_Model_T

[2] McCarthy, I.P. (2004). "Special issue editorial: the what, why and how of mass customization". Production Planning & Control