WRR: 'Automatisering gaat minder banen kosten dan gedacht'

De komende twintig jaar gaan door automatisering, robotisering en digitalisering minder banen verloren dan gedacht. Wel gaat ons werk veranderen door de komst van robots. Daarom zou een robotagenda moeten worden opgesteld om de samenwerking tussen de mens en robots in goede banen te leiden.

Dit meldt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in het rapport ‘De robot de baas’. Het WRR heeft voor dit rapport onderzoek gedaan naar de impact van robotisering en digitalisering op Nederland. Al langer verschijnen rapporten dat door de komst van robots veel banen verloren zullen gaan. Sommige rapporten stellen zelfs dat het aantal banen met 50% zal teruglopen.

Aantal banen zal niet fors teruglopen

Het WRR ziet dit niet gebeuren. De raad onderschrijft dat sommige taken in de toekomst door robots zullen worden uitgevoerd en hierdoor banen verdwijnen. Tegelijkertijd komen er dankzij robots en digitalisering echter ook nieuwe banen bij. De raad verwacht dan ook niet dat het totaal aantal banen fors zal teruglopen.

Wel zullen banen door technologische ontwikkelingen als robotisering en digitalisering flink veranderen. De WRR verwacht dat robots mensen taken uit handen zullen nemen en werk hierdoor aangenamer en eenvoudiger zullen maken. Dit betekent echter wel dat werknemers zich zullen moeten aanpassen. De WRR adviseert daarom een robotagenda op te zetten. Een dergelijke agenda moet helpen de mens en robots beter te laten samenwerken. Vier thema’s zijn hierbij van belang:

• Investeren in robotisering, met oog voor co-creatie. Verschillende partijen (overheid, wetenschappers, werkgevers, werknemers) dienen gezamenlijk te investeren in robotisering, waarbij co-creatie centraal staat: nieuwe toepassingen worden samen ontwikkeld met mensen die er mee aan het werk moeten.
• Het inzetten op complementaire kennis en vaardigheden op alle niveaus in het onderwijs en bij ‘levenslang leren’. Een hoge opleiding of technisch onderwijs bieden op zich geen voldoende antwoord op het slimmer worden van machines. De kernvraag die beantwoord dient te worden is: welke taken, relaties en verantwoordelijkheden zullen bij mensen blijven horen, of willen we per se bij mensen (blijven) beleggen?
• Eigenaarschap van werk. Robotisering kan in potentie de kwaliteit van arbeid en autonomie van werkenden vergroten, maar ook verkleinen. Het is van belang negatieve gevolgen zoals werkstress en burn-out te voorkomen en, aan de positieve kant, werkplezier en productiviteit te bevorderen. De kernvraag hier is hoe mensen en technologie zo samen kunnen werken dat mensen de baas blijven over hun eigen werk (en over de robot).
• Nieuwe verdelingsvragen. Er zullen mensen zijn die onvoldoende mee kunnen komen in de robotsamenleving. Het is onmogelijk te voorspellen wie dat zullen zijn. Daarom liggen one size fits all maatregelen niet voor de hand maar is een repertoire van verschillende beleidsinstrumenten nodig om mensen te kunnen helpen en ondersteunen, en om er voor te zorgen dat de inkomensverschillen niet groter worden.

Inkomensverschillen voorkomen

Daarnaast adviseert de WRR een plan op te stellen die mensen die de technologische ontwikkelingen niet kunnen bijbenen te ondersteunen. Deze groep loopt volgens de raad namelijk het risico buiten de boot te vallen en door de veranderingen extra hard getroffen te worden. Een plan van de overheid kan voorkomen dat inkomensverschillen tussen mensen die de ontwikkeling omarmen en zij die de ontwikkelingen niet kunnen bijbenen niet te groot worden. De WRR adviseert politici onder andere te kijken naar regelingen voor arbeidstijdverkorting, bijscholing of vervroegd pensioen (VUT) voor deze groep.

Tot slot adviseert de WRR de overheid te onderzoeken hoe werknemers kunnen profiteren van de opkomst van robots. Zo zouden werknemers door aandeelhouder te worden van bedrijven kunnen meeprofiteren van de winsten van robotisering. De raad wijst daarnaast op de mogelijkheid ’public venture funds’ op te richten. Deze investeringsfondsen steken publiek geld in robotbedrijven, wat burgers eveneens helpt te profiteren van de ontwikkelingen rond robots.